سایت-موزه عصر آهن در تبریز یک جاذبه‌ی استثنایی و در عین حال ترسناک در دنیای موزه‌ها به حساب می‌آید. این موزه به طرز منحصر به فردی در قعر زمین احداث شده و یک گورستان باستانی را در خود جای داده است. در این محل تاریخی، 38 گور در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند، جایی که انسان‌های مختلف از جوانان تا پیران و حتی کودکان از دوره عصر آهن تا به امروز به آرامی خفته‌اند.
این موزه گورستانِ شگفت‌انگیز بر اثر یک حادثه اتفاقی کشف شده است. گفته می‌شود در سال 1376 در حین ساخت یک مرکز خرید و بعد از خاک‌برداری از منطقه، بقایای اجسادی که در این گورستان به خاک سپرده شده بودند، نمایان شد. این اتفاق منجر به توقف ساخت و ساز شد و کاوش‌های باستان‌شناسی آغاز شد. به این ترتیب، از دل خاک، یک گورستان باستانی به روشنی بیرون آمد و باقی‌مانده‌ها و اشیاء درون گورها مورمرت و محافظت شد تا موزه‌ای منحصر به فرد به نام "سایت-موزه عصر آهن" تشکیل شود.
این موزه به علت اینکه اسکلت‌ها از محل دفن خود منتقل نشده‌اند و در واقع در محل اصلی خود حفظ شده‌اند، به نام "سایت-موزه" شهرت دارد. این مکان به تازگی اولین سایت-موزه و اولین موزه صحرایی کشور محسوب می‌شود. با پیمودن پله‌ها به سمت پایین، بازدیدکنندگان به سمت 38 گور در سطوح مختلف هدایت می‌شوند. این گورها حالت تپه‌ای دارند و اجساد در آنها به صورت جنینی دفن شده‌اند، که این ممکن است به اعتقاد دینی آن دوره اشاره داشته باشد.
در اکثر این گورها، اشیاء متنوعی نیز به همراه اجساد دفن شده‌اند. این اشیاء شامل ابزارها، غذا، اسباب‌بازی‌ها برای کودکان و حتی مال و اموالی هستند که به عقیده آن دوره، در زندگی بعد از مرگ به کار می‌آمدند. تفاوت در نحوه دفن و اشیاء موجود در هر گور، تفاوت‌های اجتماعی این افراد را نشان می‌دهد؛ ثروتمندان با مال و اموالشان، زنان با زیورآلات و کودکان با اسباب‌بازی‌های خود به خاک سپرده شده‌اند.
این موزه به دلیل قرارگیری در زیرزمین و معرض رطوبت هوا، برای حفظ اسکلت‌ها و اشیاء درون محفظه‌های شیشه‌ای قرار گرفته است. همچنین، خاک گورستان با استفاده از مواد شیمیایی بهبود یافته و با تجهیزات فنی رطوبت هوا کاهش داده شده است.
موزه عصر آهن تبریز تجربه‌ای ترسناک و بی‌نظیر از دنیای باستانی را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند. در هر زمانی از سال می‌توانید این مکان جذاب را بازدید کنید، اما بهتر است در نظر داشته باشید که هوای شهر تبریز، به خصوص در فصل زمستان، سرد و برفی است.
